Dr Muhammed Duman

Aralık 06, 2025

Omuz Üstünde Ani Şişlik ve Ağrı: AC Eklem Yaralanması Nedir?

Omuz bölgesi, hem günlük yaşamda hem de spor aktivitelerinde yoğun yük taşıyan ve travmalara açık bir anatomik yapıdır. Bu bölgede en sık yaralanan yapılardan biri, omuzun üst kısmında yer alan ve halk arasında köprücük kemiği ile omuz çatısının birleşim yeri olarak bilinen AC eklemi (acromioclavicular eklem)dir. Düşme veya direkt darbe sonrası omuz üstünde ani ağrı, şişlik ve bazen de çıkıntı şeklinde kabarıklık oluştuysa, akla ilk gelmesi gereken sorunlardan biri AC eklem yaralanması olmalıdır.

AC eklem yaralanmasını gösteren omuz röntgeni; klavikulanın akromiyondan yukarı doğru ayrıldığı görüntü.

AC Eklem Nedir ve Ne İşe Yarar?

AC eklem, köprücük kemiğinin (klavikula) dış ucu ile kürek kemiğinin (skapula) bir parçası olan akromiyonun birleştiği noktadır. Bu küçük eklem, omuzun kaldırma, itme, çekme, öne ve yana doğru hareketleri sırasında yük transferinde önemli rol oynar. Eklem stabilitesini sağlayan iki temel bağ grubu vardır:

AC bağları: Eklem kapsülünü güçlendirir ve yatay stabiliteyi sağlar.
Coracoclavicular (CC) bağlar: Köprücük kemiği ile kürek kemiği arasında dikey stabiliteyi sağlayan ana yapılardır.

Travma sonrası bu bağlarda gerilme, kısmi yırtık veya tam kopma olması durumunda, eklem yüzeyleri birbirine göre yer değiştirir ve farklı derecelerde AC eklem ayrışması (disosiyasyonu) ortaya çıkar.

AC Eklem Yaralanması Nasıl Oluşur?

AC eklem yaralanmaları çoğunlukla omuz üzerine gelen ani ve yüksek enerjili yüklenmeler sonucu ortaya çıkar. En sık görülen nedenler şunlardır:

Omuz üzerine direkt düşme (özellikle bisiklet, motosiklet, scooter kazalarında)
Futbol, basketbol, rugby gibi temas sporlarında omuza darbeye maruz kalma
Elde yük veya kol açık pozisyondayken dengesiz düşme
Trafik kazaları ve yüksekten düşmeler

Travmanın şiddetine ve yönüne göre önce AC bağları, daha ileri düzeyde ise CC bağları etkilenir. Sadece bağ gerilmesinden, köprücük kemiğinin belirgin şekilde yukarı doğru yer değiştirdiği ağır ayrışmalara kadar geniş bir yelpazede klinik tablo görülebilir.

AC Eklem Yaralanmasının Belirtileri

AC eklem yaralanmasında görülen tipik bulgular şunlardır:

Omuz üstünde ani başlayan, keskin ve lokalize ağrı
AC eklemi tam üzerinde şişlik, kızarıklık ve hassasiyet
Omuzda hareket kısıtlılığı, özellikle kolu kaldırırken ağrıda artış
Giysi giyip çıkarırken zorlanma ve omuz üstüne baskı hissi
İleri dereceli ayrışmalarda omuz üzerinde gözle görülebilir çıkıntı
Üstten bastırınca aşağı inip bırakınca tekrar yukarı çıkan “piyano tuşu belirtisi” (bazı olgularda)

Hafif yaralanmalarda sadece ağrı ve hassasiyet varken, ileri derecelerde eklem hizası belirgin şekilde bozulur ve kozmetik şikâyetler ön plana çıkabilir.

AC Eklem Yaralanması Dereceleri (Rockwood Sınıflaması)

AC eklem yaralanmaları, klinik ve radyolojik bulgulara göre çoğunlukla Rockwood sınıflamasına göre 6 tipe ayrılır:

Tip I: Sadece AC bağlarında gerilme, eklemde instabilite yoktur. Ağrı ve hassasiyet ön plandadır.
Tip II: AC bağlarında kısmi veya tam yırtık, CC bağlarında gerilme. Hafif elevasyon (yükselme) görülebilir.
Tip III: Hem AC hem CC bağlarında tam yırtık. Köprücük kemiği belirgin şekilde yukarıda, omuzda asimetri ve çıkıntı vardır.
Tip IV–VI: Köprücük kemiğinin arkaya, yukarıya ya da aşağıya doğru aşırı yer değiştirdiği, çevre dokuların da hasar gördüğü ağır yaralanmalardır.

Tip I–II yaralanmalar genellikle konservatif yani ameliyatsız tedavi ile iyi sonuç verirken, Tip IV–VI olgular çoğu zaman cerrahi tedavi gerektirir. Tip III ise hastanın yaşına, aktivite düzeyine, kozmetik beklentisine ve mesleğine göre bireysel olarak değerlendirilir.

Rockwood sınıflamasına göre AC eklem yaralanmalarının tipleri; Tip I’den Tip VI’ya kadar klavikula ve akromiyon arasındaki ayrılma ve bağ hasarlarını gösteren çizim.

Tanı Nasıl Konur?

Tanıda ilk basamak, detaylı hikâye ve fizik muayenedir. Travmanın oluş şekli, spor ya da kaza öyküsü, ağrının başlangıç zamanı ve şiddeti sorgulanır. Doktor, AC eklemi üzerine bastırarak hassasiyeti değerlendirir; omuz hareket açıklığı, kas gücü ve diğer omuz patolojileri ile ayırıcı tanı yapılır.

Kesin tanı için genellikle şu görüntüleme yöntemleri kullanılır:

Direkt omuz grafisi (X-ray): AC eklemi, köprücük kemiği ve omuz hizası değerlendirilir.
Karşı tarafla kıyaslama: AC mesafesi ve CC mesafesi sağ–sol karşılaştırması yapılabilir.
Manyetik Rezonans (MR): Bağ yapılarının detaylı değerlendirilmesi ve eşlik eden yumuşak doku yaralanmalarının gösterilmesinde kullanılır.

AC Eklem Yaralanmasında Tedavi Yöntemleri

Tedavi planı, yaralanmanın derecesi, hastanın yaşı, aktivite düzeyi, mesleği ve kozmetik beklentisi göz önüne alınarak yapılır. Genel olarak tedavi iki ana başlıkta incelenir:

1. Konservatif (Ameliyatsız) Tedavi

Tip I ve Tip II yaralanmalarda, ayrıca seçilmiş Tip III olgularda konservatif tedavi yeterli olabilir. Bu yaklaşım şunları içerir:

İlk günlerde soğuk uygulama (buz kompres)
Kısa süreli omuz askısı kullanımı
Ağrı kesici ve anti-enflamatuvar ilaçlar (hekimin uygun gördüğü şekilde)
Hareket açıklığını korumaya yönelik erken dönem egzersizler
Kas güçlendirme ve omuz çevresi stabilizasyon programı

Çoğu hastada birkaç hafta içinde ağrı belirgin şekilde azalır ve fonksiyonlar geri kazanılır. Ancak kontrolsüz yüklenmelerden, ağır kaldırmaktan ve omuz üzerine doğrudan baskı oluşturan hareketlerden bir süre kaçınılması önerilir.

2. Cerrahi Tedavi

Aşağıdaki durumlarda cerrahi tedavi gündeme gelebilir:

Tip IV, V ve VI yaralanmalar
Aktif sporcularda ve ağır iş yapan genç hastalarda Tip III yaralanmalar
Konservatif tedaviye rağmen ağrının ve fonksiyon kaybının devam etmesi
Belirgin kozmetik bozukluk ve omuz dengesizliği

Cerrahi tedavide amaç, köprücük kemiğinin anatomik hizalanmasını sağlamak ve AC–CC kompleksini yeniden stabilize etmektir. Farklı teknikler kullanılabilir:

Coracoclavicular bağ rekonstrüksiyonu (greft veya sentetik materyallerle)
Plak veya buton sistemleri ile stabilizasyon
Artroskopik destekli minimal invaziv yöntemler

Ameliyat sonrası dönemde belli bir süre omuz askısı kullanılır, ardından kontrollü fizik tedavi ile hareket açıklığı ve kas gücü kademeli olarak geri kazandırılır.

İyileşme Süreci ve Rehabilitasyon

AC eklem yaralanmalarında iyileşme süreci, yaralanmanın derecesine ve uygulanan tedavi yöntemine göre değişir. Hafif yaralanmalarda günlük aktivitelere dönüş birkaç hafta içinde mümkün olabilirken, ağır yaralanmalarda tam iyileşme ve spora dönüş birkaç ay sürebilir.

Rehabilitasyon sürecinde:

Omuz hareket açıklığını korumak için kontrollü germe egzersizleri
Omuz kuşağı kaslarını güçlendirmeye yönelik egzersizler
Vücut dengesi ve postürü destekleyen fonksiyonel çalışmalar
Sporcular için spora özgü, kademeli yüklenme programları

doğru planlandığında, çoğu hastada tam fonksiyonel dönüş mümkündür.

Ne Zaman Ortopedi Uzmanına Başvurmalısınız?

Aşağıdaki durumlardan biri varsa, zaman kaybetmeden bir ortopedi ve travmatoloji uzmanına başvurmanız önerilir:

Omuz üzerine düşme veya darbe sonrası hemen gelişen yoğun ağrı ve şişlik
Omuz üstünde gözle görülür çıkıntı veya şekil bozukluğu
Kolu kaldırırken belirgin ağrı ve güçsüzlük
Gece uykudan uyandıran omuz ağrısı
Evde dinlenme ve basit ağrı kesicilere rağmen birkaç gün içinde gerilemeyen şikâyetler

Erken tanı ve doğru tedavi, hem eklem fonksiyonunun korunması hem de uzun vadede kronik ağrı ve omuz dengesizliği gelişmemesi açısından büyük önem taşır.