Ön Çapraz Bağ Tamiri

Ön çapraz bağ (ÖÇB) spor yaralanmalarında sıklıkla etkilenen ve diz eklem stabilitesini sağlayan temel anatomik yapılardan biridir. Ön çapraz bağ dizde anormal hareketlerin kısıtlanması görevinin yanında aynı zamanda bir duyu organı olarak görev yapmaktadır (Propriosepsiyon: Dengeye göre kas kontraksiyonlarının düzenlenmesi). Ön çapraz bağ tamirinin, rekonstrüksiyon cerrahisinden farkı da burada ortaya çıkmaktadır. Yapılan güncel çalışmalarda tamir ile rekonstrüksiyon karşılaştırıldığı zaman tüm sonuçların benzer olduğu, ancak denge duyusunun tamir uygulanan hastalarda daha iyi olduğu gözlemlenmiştir. 

Ön çapraz bağ tamiri ile alakalı ilk yayınlar 1980’lerde başlamaktadır. Bu çalışmalarda ilk sonuçlar iyi olmakla birlikte zaman ilerledikçe dizde sertlik ve bağda yetmezlik görüldüğü saptanmıştır. Bu nedenle bu yöntem terkedilerek rekonstrüksiyon diye adlandırılan genellikle tendonlar ile yapılan yeni bir bağ oluşturma işlemi altın standart olarak kabul edilmiştir. Geriye yönelik incelediğimizde bu yöntemin başarısız olmasının nedenleri; tüm yırtık tiplerine uygulanmış olması, cerrahi tekniklerin yetersiz olması ve ameliyat sonrası uygulanan rehabilitasyon programlarının uygun olmamasıdır. 

Ön çapraz bağ yaralanması sonrasında genellikle bağın yırtılan kısmı bir yere tutunmaktadır. Uyluk kemiğinin üst kısmına, arka çapraz bağa, çentik bölgesine ve diz önünde hoffa olarak adlandırılan yağ yastıkçığına tutunduğu yapılan artroskopi esnasında görülebilir. Eğer bağ herhangi bir yere tutunmamış ise belirli bir süre geçtikten sonra yapılan artroskopide bağın kaybolduğu görülür. Kopan bağın yapıştığı hastalarda yapılan histolojik çalışmalarda bağ içerisindeki mekanoreseptörler diye adlandırılan duyu organlarının hala canlı ve sağlam olduğu görülmüştür. Kısacası güdük bir yere tutunarak ön çapraz bağ canlılığını korumak istemektedir. Tamir işleminde güdüğün doğru yere, uygun pozisyonda tutunması sağlanmaktadır.

Hangi Ön Çapraz Bağ Yırtıkları Tamir Edilebilir?

Ön çapraz bağ yaralanmaları, bağın uzunluğu boyunca yırtığın meydana geldiği seviyeye göre sınıflandırılmaktadır. En üst kısımda kemiğe yapışma yerinden meydana gelen yırtıklar Tip 1 olarak değerlendirilmektedir. Eğer üst kısımda küçük bir güdük bırakarak yırtılma meydana gelmişse Tip 2, daha alt kısımlara inildikçe Tip 3 ve 4 olarak tanımlanmaktadır.  Genel olarak ön çapraz bağ %80 üst kısımdan kopmaktadır (Tip 1 ve 2). Eğer bağ yaklaşık % 20 olasılık olan orta kısımdan kopar ise maalesef dikilmeye müsait değildir.

Ön çapraz bağ tamiri Tip 1 ve 2 yırtıklara uygulanabilir. Tip3 ve 4 yırtıklarda tamir yerine rekonstrüksiyon yapılmalıdır. Yaralanmadan sonra erken dönemde çekilmiş iyi bir MR görüntüsü bize yırtığın seviyesi ve tamire uygun olup olmadığı konusunda bilgi verecektir. 

Ön Çapraz Bağ Tamiri Ne Zaman Uygulanmalıdır?

Tamir için ideal hasta yaralanmadan sonraki ilk 3 hafta (maksimum 6 hafta) içerisinde tamir yapılan Tip 1 ve 2 yırtıklardır. Tamir işlemi ne kadar erken uygulanırsa başarısı o oranda artacaktır. Erken cerrahi aynı zamanda bize daha fazla menisküs tamiri uygulama şansı vermektedir. Eşlik eden menisküs yaralanmaları rekonstrüksiyon işlemi için geçirilen zamanda daha fazla parçalanmakta ve bazen tamir edilemeyecek seviyeye gelmektedir. 

Önceden ön çapraz bağ yaralanmasında erken dönemde yapılan cerrahilerin artrofibrozis olarak adlandırılan eklemde sertlikle sonuçlanacağı düşünülmekteydi. Son zamanlarda yapılan çalışmalarda erken dönemde yapılan cerrahilerin eklem sertliğine neden olmadığı gösterilmiştir.

Ön Çapraz Bağ Tamiri Uygulanacak Hastada Yaş Önemli mi?

Ön çapraz bağ tamiri için belirli bir yaş sınırı yoktur. Rekonstrüksiyon uygulanabilecek hastalarda tercih edilebilir. Çocuk hastalarda büyüme plağına zarar vermemesi nedeniyle daha fazla öne çıkmaktadır. 

20 yaş altı hastalarda tamir sonrası tekrar yırtılma oranlarının diğer yaş gruplarına göre daha fazla olduğu gözlemlenmiştir. Bunun nedeni bu yaş grubunun yeterli rehabilite edilmesinin daha zor olması, spora dönüşün daha erken olması nedeniyledir. Normalde tamir uygulanan bir hastada ortalama spora tekrar dönüş 9 ay olarak belirlenirken bu yaş grubunda genellikle hastalar 4-5 aydan önce spora dönmektedirler. 

Ön Çapraz Bağ Tamir Teknikleri Nelerdir?

Ön çapraz bağ tamiri için 3 yöntem mevcuttur.

• Dinamik bağ içi stabilizasyon (İkinci cerrahi ile uygulanan implantların çıkarılması gereklidir)
• İnternal brace ile augmentasyon
• Sütür ankor ile primer ön çapraz bağ tamiri (Pratikte en sık uygulanan yöntem)

Ön Çapraz Bağ Tamiri Sonrası İyileşme

Ön çapraz bağ tamiri sonrasında hasta 4 hafta boyunca açı ayarlı dizlik kullanmalıdır. Hastalarımıza haftalık olarak açı ayarlamalarını yaparak yapması gereken hareketleri tariflemekteyiz. Hastalarımızın ilk 6 haftalık süreçte koltuk değneği kullanmalarını ve ameliyat olduğu bacağı üzerine yük vermemesini istiyoruz. Ameliyat sonrası tam olarak spora dönüş süreci ortalama 9 ay olarak değerlendirilmelidir.

Sonuç olarak; 

Seçilmiş ön çapraz bağ yaralanmalarında uygulanan tamir cerrahisi, yaralanma sonrası ne kadar erken uygulanırsa o kadar iyi sonuçlar elde edilmektedir. Erken cerrahi uygulanması menisküs vb. yaralanmaların daha erken tedavi edilebilmesini sağladığı için tedavinin başarı şansını artırmaktadır. Rekonstrüksiyon işlemine göre daha minimal bir cerrahi olup ameliyat sonrası hastanın ağrısı da daha az olmaktadır. Vücudun başka bir yerinden bağ almaya gerek duyulmamaktadır. 

Vücutta her orijinal dokunun korunması birçok zaman arzu edilen bir durum olduğu gibi mümkün olduğu kadar orijinal ön çapraz bağlarımızı da korumaya çalışmalıyız. Bu nedenle erken doktora başvuru gerekmektedir.